Arte distiratsua kontzeptuaren aurka: Patricio Vélez eta Ferran Giménez Vallgrasan

Patricio Vélezen, Dibujos Irradiantsen eta Ferran Giménezen, Arkhéren erakusketaren kritika hau idazten hasi nintzenean, hasierako zailtasun batekin egin nuen topo, biak, ondo ezagutzen ditudanak, kritika hitzarekin mesfidatiak diren artistak direlako. Jordi Aligué ere izan behar du, Begueseko Garraf parkeko Arte Esperimentaleko Zentro honetako kudeatzailea, HacMoriáko artista hutsa. Carles HM-k, bere ohiko ironiaz, "kritikariak" bezala hartu gintuen berriketan ari ginenok.

Mesfidantza hori gorabehera, Patricio Vélezek Rosa Queraltek 2002. urte urrunean idatzitako testu zati bat aukeratu du gelako orrirako, zeinaren esanahia oraindik ere bere memorian irauten duen. Hitz kritikoa berrikustea eta gogoratzea da artearen esanahia kronikatzen saiatzen garenontzat aitortzarik onena. Hitzak edo lanak egiazkoak badira, ez dute denboraren joana erakusten.

Rosa Queralt maitagarriaren testu honek marrazkilariak, eta ondorioz argiarekin marrazten duen argazkilariak, ikusitakoa barneratzen duela dio, baita begiratzearen eta ekintzan jartzearen esperientziak eramaten uzteaz ere, bereziki: "bere printzipio aktiboa, hau da, bizitza, fluxua, energia sortzea, eskuratutako edozein ezagutzatik askatzen saiatzen den bitartean, lanak forma hartzen duen bitartean, bere burua eraikitzen duen bitartean".

Beraz, erakusketari buruzko testu honetan, ez dut erakusgai dauden lanei buruz hitz egin nahi, baizik eta kontzeptu edo hitzekiko mesfidantza honi buruz, eta RQ-k aipatzen duen energia horren alde egin, eskuratutako ezagutzatik askatzen gaituena, lana bere horretan utziz: bakarrik, osorik eta perfektu.

Arte garaikideak hitzen osagarria behar du, manifestuen eta abangoardien garaietatik, irudi orok hitz bat behar duelako ideiara ohitu baikara hura osatzeko edo azaltzeko. Ohitura bihurtu da arte erakusketa oro hausnarketa batekin batera joatea, normalean kritikari edo espezialista batek egina edo batzuetan artistaren beraren hitzek egina. Nire bizitza osoa horretan eskaini dut eta oraindik ere egiten dut. Prentsaurrekoetan, artistaren edo komisarioaren hitz argigarria espero da beti.

Oso maiz, hitza hartzen denean, ezagutzen ditudan galeriek eta erakunde artistikoek egindako proposamen ezberdinek eta artista garaikideen lanek diskurtso konplexuak sortzen dituzte, izaera soziologiko, politiko, antropologiko, linguistiko eta baita filosofikokoak ere. Manuel Borja Villelen "Fabular paisatges" Museu Habitat erakusketa adibide ona da konplexutasun kontzeptualaren bilaketa honen.

Beti iruditu izan zait artista batek diziplina horietako edozein bereganatzen duenean, ahultasun egoeran jartzen duela bere burua, erabiltzen dituen hitz sofistikatuak gorabehera, beti egongo dela oker, desabantailan, ez dela inoiz espezialisten hausnarketa teorikoen parekoa izango, baina, hala ere, tematu egiten da.

Zein da artistaren benetako boterea, kontzeptu-konplexutasuneko diskurtso teorikoen egileek inoiz izan ezin dezaketena, amestu ere egin ezin dutena?

Beno, hain zuzen ere, proposatzen ari garen bideari jarraituz, Rosa Queralten testuan aipatutako argudioarekin bat etorriz, eta ez da beste ezer arteak bizitza, fluxua, energia sortzeko duen boterea baino. Horregatik, oso beharrezkoa da apriorismo kontzeptual guztiak, eskuratutako ezagutzak alde batera uztea, eta lana bere burua eraikitzen uztea, egilearen autarkia-niaren haratago ere.

Artea barne eta sakoneko eraldaketa prozesu bat da, hitza ukatu gabe, beste tresna ondo zorroztu batzuk behar dituena, hala nola pentsamendu sinbolikoa, analogia, korrespondentziak, barne sentimendua eta, batez ere, intuizio alogikoa, zama kulturalista eta antropozentrikotik aldentzea, formaren eta begiradaren bidez helarazia. Sentimenduak eta sentikortasuna ez dira lehen mailako gertaerak, baizik eta kontzeptuen konplexutasun handiarekin elkarrizketan aritzen dira eta are gainjartzen dira. Artearen energia primordiala eta irradiantea berraurkitu behar dugu.

Hitz eta kontzeptuen mundua oso desberdina da artearen mundutik. Beharbada beharrezkoa da isiltasuna, barneko begirada berraurkitzea eta kontenplazio egoera onuragarria sustatzea.

Norbaitek pentsa dezake: nola sar gaitezke kontenplazio honetara, ikusten eta inspiratzen gaituena suntsipenaren infernua, identitate arazoak, naturarekiko kezka, gorputzarekiko zaintza, maitasuna eta heriotza direnean.

Zalantzarik gabe, konbentzituta nago artea irradiatzearen praktika sakonaren bidez, arteak bizitza, fluxua, energia eta ez hainbeste kontzeptu arrazionalizagarriak sortzeko duen boterearen bidez, posible dela hori lortzeko mekanismo erabilgarriak aurkitzea, eta begiradaren, formaren eta kontenplazioaren tresnekin, infernuarekiko dugun harremana eraldatzea.