Sartu burua barrura.

Bartzelonako Espai Isern Dalmauk, Miguel Marcos Galeriarekin lankidetzan, Bernardí Roig-en [NO] Taking Your Head Inside erakusketa aurkezten du. Erakusketa lau bideoz eta Goya's Head (2020) izeneko instalazio batez osatuta dago. Sarreran, Sisifo garaikide baten eskulturak neon argi koloretsu sorta bat arrastaka eramango duela dirudi, erruduntasunaren errendizioarekin. Bernardí Roigek erronka botatzen digu argi batera botaz, eta argi hori ikusten ez badakigu, zaku astun bat bezala eramango dugu, erakusketa honen sarreran ongietorria ematen digun figurari gertatzen zaion bezala.

Ondoren, aurpegiek eta buruek gidatzen gaituzte artistak arretaz pentsatutako bidaian zehar eta "Aurpegiaren Naufragioa" (2015) lana aurkitzen dugu, guri begira dagoen eta 365 egunetan zehar poliki-poliki itxuraz eboluzionatzen duen autorretratu bat. Atzealdean, papera ukitu gabe marraztutako aitaren aurpegiak aurpegi argi baten aztarna ikonikoa uzten du, sudario baten antzera ebaneszentea.

Gelaren barrurago, lehenengo aurpegien atzean, buru gehiago agertzen dira. Ezkerrean, “Nazka ariketak” (Salomé), 2006, hemen ez dago profetaren burua duen zilarrezko erretilurik. Ezta bere burua moztutako burua eraman behar zaion amarik ere. Brontzezko buru bat ikusten dugu, takoi altuak dituen emakume baten ostikoek bultzatuta, errieta egiten diona eta gainean pixa egiten diona.

Txiza egitea da, halaber, ondorengo bideoaren ardatza, “Zaindu burua” (Akteonen Bainua), urrezko euriaren greziar mitoaren bertsio alderantzikatua, Dianaren istorioari erreferentzia egiten diona. Gizonezko eskultura bat ikusten dugu hiri handi bateko asfaltoaren erdian parrilla baten azpian giltzapetuta. Hiriko zentauroa giltzapetuta dago, Diana bere aitak brontzezko ziega batean giltzapetu zuen bezala. Urrezko euri askatzaile bat erortzen zaio aurpegira. Zeusek egin zuen bezala, urrezko euri bihurtuz Dianaren ziegara sartzeko, ernalduz.

Bi bideoen artean instalazio bat dago, puntu bereizi bat dirudiena, “Goyaren Burua” (2020), gertaera historiko bati erreferentzia egiten diona. Goya Bordelen erbesteratuta hiltzen da, inork ez du bere gorpua erreklamatzen hirurogei urte geroago arte, hilobia ireki eta gorputzaren aztarnak agertzen diren arte, baina burua ez dago han. Agian existentziaren alde iluna landu izanaren ondorioa. Buru-mozketa honi buruz Bernardí Roigek hogeita hamar marrazki egiten ditu buru faltaren balizko erretratua imajinatzeko asmoz, ia kaligrafia arinak diren marrazkiak dira, helduen buru batek pisatu ditzakeen 3 kg-ak ez bezala, bide batez, bere izena daraman sari-filmeko estatuaren pisu bera.

Marrazkien aurrean eserita dagoen figura batek begi zauritu eta urreztatuak ditu, agian urrezko fibula batzuen arrastoa eta dena alegoria mitiko berri bat dirudi, Ediporen alegoria, eta Jokastarekin, bere amarekin, izandako intzestua. Badirudi diot, Goyaren buruaren gaineko lanaren testuinguruan begirada ez dela beti kanpora begiratzen, baizik eta barrura begiratzen ere baieztatzen duelako.

Hori erakusten du instalazioaren aurrean Bernardí Roigek azaltzen digula lapurtutako eta galdutako buruaren gabezia honek bakoitzari elkartzeko ariketa egiteko eta bere pentsamendua, adimen bera, garun bera kontenplatzeko bultzada ematen diola. EZ ateratzeko gonbidapena da, "Eraman burua barrura" bezala uzteko hasierako ukapena ezabatzeko, honek hurrengo interpretazio-hurbilketa egitera bultzatu ninduen.

Burua barrura sartzeko modu bat azefalia mistikoa deitu genezakeenaren bidez da. Mendeku gisa Bataiatzailearekin moztutako burua eta bere ikonografia ikusi ditugu, baina ezagutza iturri ere izan daiteke. Ikonografia hau Mendebaldean aurkitzen dugu Zurbaránen burua moztutako monjearekin, bere burua moztutakoa kontenplatzen duena, esan dezagun bere burua kontenplatzen duela kontzientzia osoko ariketa batean. Francesc Torresek irudi hau erabili zuen Tecla Sala-n (2000ko apirila) egindako "Burua galtzen" instalaziorako, monjearen gorputzaren beirazko figura bat tamaina naturalean margotua, burua aireportuko ekipaje garraiatzaile batean biratzen eta biratzen den bitartean. Antzeko zerbait aurkitzen dugu Ekialdean ere Chhinnamasta-rekin, jainkosa hindu tantriko bat, bere burua mozten duena egoaren, norberaren eta pentsamenduen lainoaren ilusioa moztuz, zeinak ez diren edo ezin diren zuzenean konektatu izatearen beraren benetako errealitatearekin.

Bi kasuek erakusketaren izenburuak proposatzen digun barne begirada honetatik sortzen den beharrezko ekintza birtuosoa adierazten dute. Gure gogoan murgiltzeko gonbidapena da, beharrezko autokontzientzia da, baina, are gehiago, gogorarazteko modu bat ere bada, isiltasunean, barrutik, gure kontzientziaren erdigunea, gure barnealdea gogo biluzi batekin kontenplatzen badugu, pentsatzeko modu konbentzionalen gainetik doana, "ez-jakitearen iluntasunean" sartuko garela, non ulermen arruntaren atzemate oro ukatzen den eta non entzutea bakarrik, nor garen isilaraztea, posible den.

Bira egoera postmodernoaren ohiko begi-klik batekin amaitzen da: “la joie de vivre” (2018), aipamen bikoitza, Matisseren margolan ezagunari egindako omenaldia, non gorputz eskuzabaleko emakumeen bizitza ospatzen duen dantzaren zirriborroa ere aurkitzen dugun, Madrilgo “Tabacaleran” dantzan ikusten ditugun bezala, postmodernismoaren eszenatoki nagusia, gaur egun abandonatua. Antza denez, artistak orain arte markatu genuen biran egindako “eskola-bidaia” bat da, baina ez hainbeste, agian, Matissek nahi zuen bezala, norbera eramaten uzteko gonbidapena baita, burua barrura biratzearen ondorioz existentziari egindako abesti bat.