Surrealismoa: bretoieraz harago

Surrealismoak, arrazoia zalantzan jarri eta inkontzientearen bazterrak arakatu zituen mugimendu irreberente horrek, analisiaren eta berraurkikuntzaren objektu izaten jarraitzen du. Fenomeno monolitiko bat izatetik urrun, haren eragina Parisko zirkuluetatik haratago hedatu zen eta hainbat interpretazio sortu zituen, geografia, kultura eta egoera historikoek baldintzatuta. Hau da '1924. erakusketaren abiapuntua. Beste surrealismo batzuk', mugimenduaren irakurketa kanonikoak bere agerpen periferikoekin elkarrizketan jartzen dituena, askotan ahaztuta edo baztertuta.

Estrella de Diegoren komisarioa, erakusketa honek otsailaren 6an irekiko ditu ateak eta maiatzaren 11ra arte bisitatu ahal izango da Madrilgo MAPFRE Fundazioan. Berrehun lan baino gehiagorekin, André Bretonek agindutako ortodoxiatik haratago surrealismoaren errepasoa proposatzen du erakusketak. Zeren eta egia bada ere 1924an argitaratutako Manifestu Surrealistak mugimenduaren oinarri teorikoak ezarri zituela, ukaezina baita haren eragina plurala eta zatikatua izan zela. Erakusketa ez da aipatutako manifestuaren mendeurrenari egindako omenaldi hutsa izatera mugatzen, baizik eta surrealismoa ulertzeko beste modu batzuk sortu zituzten tirabirak, bazterketak eta berrinterpretazioak agerian uzteko ardatza irekitzen du.

[fitxategia5d20b]

Erakusketak zentroaren eta periferiaren arteko harremana aztertzen duten hainbat atal tematikotan oinarrituta artikulatzen du bere diskurtsoa. Penintsula, garaiko botere artistikoaren zirkuluetatik urrun egon arren, oinarrizko pertsonaiak jaio ziren, hala nola Salvador Dalí, Luis Buñuel eta Joan Miró. Dena den, mugimenduari lotutako beste sortzaile batzuek, Nicolás de Lekuona, Maud Bonneaud, Àngel Planells edo Amparo Segarra, esaterako, ez dute beharbada merezi duten aitortzarik jaso. Antzeko fenomenoa gertatu zen Latinoamerikan, non, eszena surrealista mexikar ezagunetik haratago, Argentinako eta Brasilgo artistek beren hizkuntzak garatu zituzten, askotan Espainiako Gerra Zibiletik edo nazismotik ihesi zetozen erbesteratuek eraginda.

[fitxategia32330]

Erakusketaren beste gai nagusietako bat emakumeek surrealismoaren barruan duten papera da. Asko mugimenduko kide aktiboak izan arren, sarritan bigarren maila batera uzten zituzten. Bretonek berak "eder eta izenik gabeko" gisa deskribatu zituen, medio gisa rol bat esleitu zien, inkontzientearen bideratzaile soilak balira bezala. Baldintzatutako ikusgarritasun honek Remedios Varo, Maruja Mallo, Leonora Carrington, Grete Stern edo Toyen bezalako pertsonaien marjinazioan itzultzen da, azkenik historiografia artistikoan dagokien lekua berreskuratzen hasten direnak.

Erakusketa Bruselako Musées Royaux des Beaux-Arts de Belgique-n eta Parisko Centre Pompidou-n jarri dute ikusgai dagoeneko. Madrilen aurkeztu ostean, Hamburgoko Hamburger Kunsthalle-ra eta Filadelfiako Philadelphia Museum of Art-era joango da. Pintura, argazkilaritza, zinema eta beste diziplina batzuk biltzen dituen bidaia baten bidez, '1924. 'Beste Surrealismoak'-ek inspirazio iturri izaten jarraitzen duen mugimendua birpentsaratzera gonbidatzen gaitu, ikuspegi plural batetik, orain arte isildu diren ahotsei espazioak irekiz.

[fitxategia54bd8]